Η σημερινή ανάρτηση ίσως ξενίσει πολλούς. Η ενασχόληση με κάτι το τόσο εφήμερο. Η σκέψη για αυτήν υπάρχει καιρό (με αφορμή την πανδημία) η ακρόαση όμως του παρακάτω τραγουδιού επέσπευσε τις διαδικασίες και μου θύμισε μια συλλογή τεκμηρίων που έχουμε στο ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη και που για καιρό δεν ήξερα τι να την κάνω.
Το delivery ή η παράδοση κατ’ οίκον (καθώς έχουν υπάρξει και έντονες γλωσσολογικές διαμάχες πάνω στο ζήτημα) υπάρχει στην Ελλάδα πολλά χρόνια. Αρχικά ως υπηρεσία του μπακάλη (να θυμηθούμε εδώ τον Ζήκο) προς τα καλά αστικά σπίτια. Από τα μέσα όμως της δεκαετίας του 1980 εικάζω (δεν εντόπισα κάποιο χρονολογημένο τεκμήριο οπότε αν κάποιος από τους αναγνώστες έχει γνώση ας μας φωτίσει) ως παράδοση μαγειρεμένου φαγητού στο σπίτι.
Η αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων μαζί με μια σειρά αλλαγών στην ελληνική οικογένεια που ήρθαν τη δεκαετία του 1980 έφεραν στο προσκήνιο το φαστφουντάδικο και την πιτσαρία ως ένα χώρο αυτόνομης, βολικής, διαφορετικής εστίασης. Βόλτα της νεανικής παρέας ή οικογενειακή έξοδος. Μαζί όμως ή λίγο πιο μετά ήρθε και η παράδοση κατ’ οίκον. Νομίζω ότι αρχικά ξεκίνησε από τις πιτσαρίες και σταδιακά επεκτάθηκε και σε άλλους κλάδους της γρήγορης εστίασης: σουβλατζίδικα, κρεπερί και τοστάδικα, ψησταριές, ταβέρνες, εστιατόρια. Η διαδρομή γνωστή. Επιχείρηση συνοικιακή (υπήρξαν σταδιακά και μεγάλες αλυσίδες), φυλλάδια, φίλοι στο σπίτι, φυλλάδια, ευκολία για τη νοικοκυρά, φυλλάδια, παιδιά που δεν τρώνε, φυλλάδια, φοιτητές και φοιτήτριες, φυλλάδια, ποδόσφαιρο και ταινίες (στη δεκαετία του 1980 βίντεο), φυλλάδια.
Μικρών διαστάσεων, χωρίς εικόνες με σχετικά περιορισμένες επιλογές.
Και βέβαια τονίζεται ότι έρχεται σπίτι χωρίς επιβάρυνση.
Έχουν αρχίσει και οι προσφορές.
Και βέβαια παπί, παπάκι, μηχανάκι, σκουτεράκι.
Ένας μεγάλος κύκλος οικονομίας με ενδιάμεσο τον δίτροχο εργαζόμενο. Το «παιδί». Τον ντελιβερά. Τον διανομέα. Μια δουλειά εκτεθειμένη σε σωρό δυσκολίες και κινδύνους, υποτιμημένη, συχνά χωρίς ένσημα και εξοπλισμό, και κακοπληρωμένη. Μια δουλειά όμως προσβάσιμη που μαζί ίσως με τα φιλοδωρήματα δίνει ένα εισόδημα. Μια δουλειά για κάποιους ευκαιριακή, για άλλους ένας τρόπος συμπληρωματικού εισοδήματος και για κάποιους άλλους κύρια εργασία. Ο επαγγελματίας διανομέας. Που μετά από πολλά χρόνια κατάφερε να οργανωθεί και να διεκδικήσει μέσω αγώνων και σωματείων.
Που μετά από πολλά χρόνια έγινε πιο αναγκαίος καθώς όλα και όχι μόνο το φαγητό (καφέδες, τσιγάρα, ψιλικά, εμπορεύματα) πλέον παραδίδονται στο σπίτι. Και που πλέον δεν δουλεύει συχνά για ένα μαγαζί αλλά για μια επιχείρηση που προσφέρει μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας φαγητό αλλά και μια πληθώρα άλλων προϊόντων από εκατοντάδες μαγαζιά διασκορπισμένα μέσα στις πόλεις μας.
Η σύνδεση με την εποχή αυτονόητη. Οικονομία, εργασία, κοινωνία, τεκμήρια. Μόνο που τα τελευταία χάνουν σταδιακά την υλική τους υπόσταση. Η παραγγελία πλέον γίνεται με ψηφιακά μέσα και οι είσοδοι των πολυκατοικιών χάνουν σιγά-σιγά το χαρτομάνι τους.
Γιώργος Κουμαρίδης
Υ.Γ. Ευχαριστίες στον Α. Καραθανάση για τη δωρεά. Στον Κωνσταντίνο Ιωάννου για το μοίρασμα των εφηβικών αναμνήσεων και για έναν αγώνα. Στην Δήμητρα Κόφτη και τον Δημήτρη Χαριτάτο για την πλάκα και το υλικό. Βοηθητικό στάθηκε το: Παναγής Παναγιωτόπουλος, «Πίτσα» στο Βασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, Επίκεντρο, 2η έκδ. , Θεσσαλονίκη 2014, σσ. 459-461.
ΕΛΙΑ - ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης 