Η σημερινή ανάρτηση σχετίζεται με την εκδήλωση που οργανώνουμε με αφορμή την Παγκόσμια Ήμερα Αρχείων και τα 20 χρόνια λειτουργίας του ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη.
Για τρίτη συνεχή χρονιά το ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη οργανώνει μία Ανοιχτή Ημέρα Αρχείων. Ελάτε να συζητήσουμε για τη σημασία των αρχείων, το παρόν και το μέλλον τους, την αξία τους. Ενημερωθείτε για τις συλλογές μας, ρωτήστε μας για το πώς μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε και μάθετε γιατί δεν πρέπει να πετάξετε εκείνα τα παλιά χαρτιά που είχατε ξεχασμένα στο ντουλάπι.
Το 2007 το Διεθνές Συμβούλιο Αρχείων καθιέρωσε την 9η Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Αρχείων. Ο εορτασμός της ημέρας αυτής έχει ως βασικό στόχο να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τη σημασία και τον ρόλο των αρχείων, να προβάλει το έργο των αρχειακών φορέων καθώς και τον πλούτο των συλλογών τους και να καλλιεργήσει την αρχειακή συνείδηση.
Για τον φετινό εορτασμό αναζητήσαμε ίχνη της πλούσιας παρουσίας του κόσμου του καπνού στη Θεσσαλονίκη με αφορμή και αφετηρία τα αρχεία δύο καπνικών επιχειρήσεων και μία εκτεταμένη έρευνα για τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των καπνεμπόρων, τις καπναποθήκες.
Την Παρασκευή 9 Ιουνίου 2017 στον χώρο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Βίλα Καπαντζή – Βασιλίσσης Όλγας 108
Ανοιχτή Ημέρα Αρχείων 11:00 έως τις 19:00 | Ομιλίες με προβολή υλικού στις 12:00 και στις 17:00
Ομιλητές:
Μαργαρίτα Καλαφάτη, Το ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη, 20 χρόνια
Γιώργος Κουμαρίδης, Ο κόσμος του καπνού στη Θεσσαλονίκη μέσα από τα αρχεία δύο καπνικών επιχειρήσεων: Αδελφοί Χατζηγεωργίου και Δημήτριος Αλεξανδρίδης
Σοφία Γκουβούση – Σπυρίδων Ταβλίκος, Οι καπναποθήκες της Θεσσαλονίκης του 20ού αιώνα
Είσοδος ελεύθερη | Λεωφορεία ΟΑΣΘ: στάση Πέτρου Συνδίκα, γραμμές (από κέντρο) 5, 6, 8, 33 – στάση Ανάληψη, γραμμές (προς κέντρο) 3, 5, 6, 8 | Υπάρχει χώρος στάθμευσης για το κοινό | Πληροφορίες: τηλ. 2310295176 | 2310295148
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ_ΗΜΕΡΑ_ΑΡΧΕΙΩΝ_ΑΦΙΣΑ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ_ΗΜΕΡΑ_ΑΡΧΕΙΩΝ_ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Στη συνέχεια θα δώσουμε μια μικρή πρόγευση από τα δύο αρχεία που έδωσαν την αφορμή για την εκδήλωση. Είναι δυστυχώς λίγα τα αρχεία επιχειρήσεων της βόρειας Ελλάδας που έχουν διασωθεί κι ακόμη λιγότερα αυτά των καπνικών επιχειρήσεων (καπνεμπορικών και καπνοβιομηχανικών).
Τα καπνά ανατολικού τύπου αποτέλεσαν για πάρα πολλά χρόνια ένα από τα βασικά εξαγωγικά προϊόντα της Ελλάδας. Με κύρια εξαγωγικά κέντρα αρχικά την Καβάλα και μετέπειτα τη Θεσσαλονίκη η επεξεργασία και το εμπόριο του καπνού δημιούργησαν κόσμους ολόκληρους. Παραγωγοί, μεσίτες, καπνέμποροι, καπνεργάτες και καπνεργάτριες, ξένες εταιρείες, καπνοβιομήχανοι, κρατικοί υπάλληλοι, μεταφορικές εταιρείες και πολλοί άλλοι. Πλούτος, κοσμικά σαλόνια, καπνομάγαζα, μεροκάματο, απεργία, ΚΚΕ, μαύρα χέρια.
Ταυτόχρονα στη βόρεια Ελλάδα υπήρξε για μια περίοδο και παραγωγή τσιγάρων. Μικρότερη βέβαια σχετικά με τις μεγάλες καπνοβιομηχανίες της Ελλάδας που ήταν συγκεντρωμένες στα κύρια κέντρα παραγωγής καπνού μη ανατολικού τύπου (Αγρίνιο, Καλαμάτα) και στα κύρια λιμάνια της χώρας (Πειραιάς, Βόλος). Αρκετές καπνοβιομηχανίες εμφανίζονται στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου προφανώς για να εξυπηρετήσουν τις αυξημένες ανάγκες της εποχής, από τς οποίες λίγες επιβιώνουν στο Μεσοπόλεμο.
Στις συλλογές μας σώζεται το αρχείο της καπνοβιομηχανίας των αδελφών Χατζηγεωργίου, το οποίο περιέχει υλικό κυρίως των ετών 1941-1953. Δεδομένης της έλλειψης παρόμοιων αρχείων επιχειρήσεων της Θεσσαλονίκης το περιεχόμενο του κρίνεται σημαντικό. Το αρχείο περιέχει τεκμήρια σχετικά με το προσωπικό της επιχείρησης, τεκμήρια σχετικά με τους πελάτες και τις πωλήσεις, βιβλία ταμείων, διανομών, κίνησης, πίστωσης και χρέωσης, τιμολόγια, λίγα δυστυχώς πρακτικά του Διοικητικού Συμβουλίου. Τεκμήρια ακόμη για την αγορά καπνών και πλούσια αλληλογραφία, η οποία περιλαμβάνει αλληλογραφία με τράπεζες, προμηθευτές, αντιπροσώπους σε όλη την Ελλάδα και Εφορείες Καπνού. Ιδιαίτερα διαφωτιστική μπορεί να αποδειχθεί η εσωτερική αλληλογραφία (η επιχείρηση δραστηριοποιούνταν με εργοστάσια σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) της επιχείρησης για τις χρονιές 1943-1950. Ενδιαφέρον ακόμη παρουσιάζει και το διαφημιστικό υλικό που βρέθηκε μαζί με το αρχείο.
Επιστολή της καπνοβιομηχανίας Χατζηγεωργίου, 1947
Η επιχείρηση φαίνεται ότι σύντομα απέκτησε σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Σε κατάσταση με την παραγωγή τσιγάρων των ελληνικών καπνοβιομηχανιών τον Σεπτέμβριο του 1946 η Χατζηγεωργίου Α.Ε. έχει συνολική παραγωγή 27.274 κιλά η οποία την κατέτασσε στην έκτη θέση μετά τις καπνοβιομηχανίες Παπαστράτος, Ματσάγγος, Κεράνης, Καρέλια, Καραβασίλη ενώ την ίδια θέση φαίνεται να έχει και στην πώληση τσιγάρων το 1950. Η επιχείρηση έκλεισε το 1954 με την εθελουσία έξοδο που προσέφερε το κράτος σε μια σειρά μικρών και μεσαίων καπνοβιομηχανικών επιχειρήσεων και ο ένας εκ των δύο αδελφών ξαναγύρισε στο καπνεμπόριο.
Διαφήμιση του σήματος «11»
Σχέδιο συσκευασίας τσιγάρων
Το έτερο αρχείο που θα μας απασχολήσει είναι το αρχείο του Δημητρίου Αλεξανδρίδη. Ο Αλεξανδρίδης, από παλιά καπνεμπορική οικογένεια των Σερρών (ο πατέρας του, Αλέξανδρος Αλεξανδρίδης, ήταν καπνέμπορος και για κάποιο διάστημα ασχολήθηκε και με την παραγωγή τσιγάρων) δραστηριοποιήθηκε για πολλά χρόνια στο καπνεμπόριο, αρχικά μαζί με τον αδελφό του, Κωνσταντίνο, και στη συνέχεια μόνος του. Η επιχείρηση για πολλά χρόνια έκανε και επεξεργασία του καπνού αλλά μετά το 1962 ασχολήθηκε μόνο με τη μεσιτεία, την οποία ο Αλεξανδρίδης συνέχισε μέχρι τα βαθιά γεράματα.
Φάκελος της επιχείρησης του Δημητρίου Αλεξανδρίδη
Αναφορά του Αλεξανδρίδη για την κατάσταση στην αγορά καπνών, 1963
Πολύγλωσσος, σπουδαγμένος στη Γερμανία, τα περισσότερα χρόνια της δράσης του διατηρούσε καπναποθήκη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην οδό Μητροπόλεως 20. Στο αρχείο του διασώζεται αλληλογραφία με καπνεμπορικές επιχειρήσεις του εξωτερικού και του εσωτερικού. Μέσα από το αρχείο μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει την πορεία μιας μεταπολεμικής καπνεμπορικής επιχείρησης της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα το πλήθος των παρόμοιων επιχειρήσεων της πόλης. Η αλληλογραφία αφορά κυρίως αγοραπωλησίες καπνού. Μέσα από το αρχείο εξάγονται στοιχεία για τον τρόπο δικτύωσης της επιχείρησης, τις συνεργασίες με άλλους καπνεμπόρους, την προσπάθεια εύρεσης νέων πελατών.
Επιστολή της Reemtsa, μιας από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες παγκοσμίως, προς τον Αλεξανδρίδη, 1952
Τιμολόγιο της επιχείρησης Φιλώτας Καρρίντης, 1954
Γνωρίζουμε ακόμη ότι η οικογένεια Αλεξανδρίδη διατηρούσε καπνοβιομηχανία την εποχή του Μεσοπολέμου και στη διάρκεια της δεκαετίας του 1940. Ένα από τα σήματα ήταν το Πατρίς.
Επιστολή της επιχείρησης Αλβέρτος Σίμχα Α.Ε.Β.Ε. προς τον Αλεξανδρίδη, 1981
Για περισσότερα σας περιμένουμε.
Γιώργος Κουμαρίδης
ΕΛΙΑ - ΜΙΕΤ Θεσσαλονίκης 